Sv: Konstig färgförändring på föl!
Pålex K ser heller ikkje ut til å gi rødt avkom.(Har berre sjekka lista over avkom i Norge enno, ikkje i Sverige). Så han er nok og truleg ein EE.
Og han er heller ikkje av dei det viser spesielt godt på at han har spl-gen.
I grunn er det jo lettare å sjå kva slags genotype ein hingst har i ein rase der rødfargen er meir utbredt, enn i ein der den er sjelden.
I kaldblodsen, der e-allelen og røde hestar førekjem ”nokså ofte”, bør det jo, av ein lang liste med avkom, dukke opp eit og annet rødt føl etter ein Ee-hingst.
I fjordhesten, der den røde e-allelen er meir sjelden, kan ein brunblakk Ee-hingst ha nokså mykje avkom før det evnt. kjem eit rødblakt føl. På grunn av at det finnes få rødblakke hopper, og også relativt få hopper med Ee.
Sjølv har eg to fjordhestar. Ei merr (”sto”, som de seier i Sverige) og ein valakk.
Merra er brunblakk med ei lita kvit stjerne. Mistenker ho dermed for å ha Ee som genotype. Ho har hatt 3 føl, alle brunblakke. Men dei hingstane som vart brukt, veit eg ikkje om at har gitt rødblakke avkom. (Har ikkje høyrt om det.) Det eine følet hadde også ei lita stjerne. Han kan gjerne ha arva e-allelen frå mor si. Far til det følet har elles gitt minst 2 andre føl med avteikn som eg veit om.
Eg kunne tenke meg å prøve å bruke rødblakk hingst på merra, og sett om det kom eit rødblakt føl. Merra har ei rødblakk oldemor, så mormora var difor garantert Ee. At e-en kan ha hengt med eit par generasjonar til, er ikkje usansynleg.
Valakken min har ein større stjerne, snipp og avteikn på penis.
Også han kan gjerne ha Ee, men det får eg jo aldri vite, sidan han jo ikkje kan få føl….
Mora hans var Aa, for ho har gitt 3 gråblakke føl. Sjølv var ho brunblakk. Dei gråblakke føla fekk ho med gråblakk hingst (eit) og med brunblakke hingstar (to). Eg veit også at mora var Aa fordi ho hadde grå far.
Kva slags oppsetning mora hadde for E-genet veit eg ikkje. Men den gråblakke faren hennes var heilt sikkert Ee, for han har gitt rødblakke føl.
Far til valakken min var brunblakk, men min valakk var det einaste avkomet hans. Derimot veit eg at mora hans igjen har gitt både rødblakt, grått og brunblakt avkom, og dermed må ha vore Aa Ee.
Så e-genet kan godt ha kommet inn i valakken, frå enten morsside eller farsside.
Synes sjølv at eg ser ein samanheng mellom Ee og kvite avteikn i fjordingen litt for ofte til at det kan vere tilfeldig.
spl-genet i kaldblodsen er viktig å bevare. Men det verkar jo som at det har godt feste i rasen, og det skyldes jo avl med vekt på prestasjon.
Viss eg kikker i gamle dølehestbøker/blad, så finner eg få hestar med avteikn. (Dølehest og kaldblods har felles opphav og mange felles linjer heile vegen her i Norge i alle fall).
Dei fleste av dei ”gamle” hingstane var einsfarga, Nokre hadde kanskje ein stjerne, eller litt kvitt nederst på bakbeina.
Eg rekner med at det var dei ”einsfarga” hingstane som vart høgast premierte, og at dei var lettast å få solgt. Kan samanlikne med fjordhesten, der var det einsfarga brunblakke som gav brunblakt avkom dei ville ha. I mange, mange år. Andre fargar var upopulære.
Døl/kaldblodsavlarane visste nok at hingstar med store avteikn kunne gje føl med ”stygge teikningar” av ulike slag, blå auge osv.
I dei gamle bøkene hender det likevel at eg kjem over eit og annet bilete av ein hesteflokk på fjellbeite, der ei av hoppene har ”kvitt fjes”.
Gjennom denne perioden var det nok fyrst og fremst hoppene som gjorde at spl-anlegget overlevde.
Så kom totalisator-løpa, og traveravlen skaut fart. Dermed fekk ein også hingstar med breie bles og liknande. Fargen var underordna, berre hesten kunne springe. Og slik er det framleis.
Det må ha vore viktige hingstar (og hopper) som har bore på genet. Slik har vi fått den store spreiinga av spl-anlegg som er i dag.
I Norge finst det ein god database med bilete på
www.hesteguiden.com
(Gå i bildebasen, logg på som gjest, og sjå ”trav og galopp”).
Masse bilder av travhestar, berre å søke i veg. Sjølv synes eg det spretter fram den eine etter den andre som ser ut til å ha spl-gen….
Trur genet kjem til å halde seg, med mindre ein begynner med ”eksteriør-avl” der ein kastar ut alle med glasauge eller store avteikn av avlen. Då kan frekvensen av spl-heterozygoter gå ned. Men allelen vil nok ikkje forsvinne heilt, sidan den er recessiv og trass alt kan bærast skjult.
Har forresten begynt å fundere litt over enno ein sak.
No er det jo ikkje heilt klarlagt enno kva gen som gjer at hestar får ”pangare”. Det som er mest truleg er vel at det er samme gen som gir såkalt ”svartbrune”/”brunsvarte” eller i Norge ”huskbrune”, altså svarte med brunt i lysken, rundt augene, på mulen osv, som gir dei brune med lys mule (sånn farge som finnes mellom anna hos kaldblods, exmoor og russ.)
Uansett må vel dette vere eit slags ”viltgen” som finnes hos ville hestar (som przewalski).
???
Men det eg begynte å tenke på var at eg har sett nokså få slike pangare-hestar med store avteikn. (spl). Kan det vere at også pangare-genet ”gøymer” spl-gener? (På samme måte som eg meiner at EE kan gøyme spl-gen/gen for kvite avteikn… ?)
Sjølv tenker eg litt på kva farge dei opprinnelege villhestane hadde. Og mest sansynleg var vel dei AA EE DD, og med pangare og viltavteikn (sebrastriper, ål osv).
Slike ville hestar hadde også minimalt med kvite avteikn. Men då folk temte dei, og begynte å avle på hestar med recessive alleler (aa, ee, dd osv), så ”ploppa” også dei kvite avteikna fram. (Som sikkert hadde ligget skjult lenge).
Naturlegvis berre ein teori, men.
Synes i alle fall det er litt påfallande at så mange av dei hestane eg ser på bilete som er tydeleg spl-heterozygoter, er heilt svarte, brune eller røde, utan pangare.
Når ein tenker på recessive gen som kan ligge gøymd, så har eg ein drøym om at det ein dag skal dukke opp ein fjording som ikkje er blakk….
Genet for blakk farge (D) er dominant. Og i mange fjordhestslekter skal ein ikkje leite så veldig mange generasjoner bakover før ein finner brune, svarte eller røde hestar.(dd)
Etter mi meining er det usansynleg at ikkje d-allelen skal ha hengt med ein eller annen fjordhest heilt til våre dagar. d-allelen bæres skjult, og dei fleste fjordhestar (sikkert nesten alle) er DD. Men nokre få MÅ då vere Dd! Viss to slike skulle slumpe til å få føl, vil det vere 25% sjans på føl som ikkje er blakk.
At dagens fjordhest er blakk er forresten noko som har skjedd ved ”kunstig utval” dei siste 140 åra. I mesteparten av den perioden har ein berre premiert blakke hestar.
Tidlegare fanst fjordingen (”vestlandshesten”) i alle fargar (også skimmel og skjevet (flekket).
Ja, på 1600- og 1700-talet var det svært få blakke hestar her vestpå! Mesteparten var svarte, røde, brune, grå. Nokre kvite, gule osv.
Men i dølehesten sitt avlsområde var det mykje blakke hestar på tidleg 1700-tal. Så dette med fargane seier ikkje stort om den eigentlege opprinnelsen. Ein må leite både her og der, og det er vel i grunn DET som gjer det så artig!
Moro at de framleis har den blakke fargen i nordsvensken. Synes dei burde hente blakk nordsvensk inn att i dølen. For i dølehesten er den fargen diverre gått tapt. (Men vi har jo blå døl, då! Dei er flotte…!!!)
Er det nokon som kan fortelle kor den blakke fargen kjem frå i nordsvensken? Det er jo eit dominant gen, som fylgjer generasjonane. Hadde vore moro å vite kven som ligger i botnen for dei nolevande blakke nordsvenskane!
I dei fyrste stambøkene for døl er det også litt blakke hestar.
Det er til og med nokre som kan sjå ut til å vere ikkje-avbleikbar skimmel (roan). Teikn på ardennarblod, kanskje? Eller kan roan ha vore i Norden frå gamalt av? Islandshesten og shettisen kan jo vere roan….
